പ്രദോഷം എന്ന വാക്കിന് പല അർത്ഥങ്ങളുണ്ട്. എല്ലാ അസ്തമയ സന്ധ്യയും പ്രദോഷമാണ്. ‘ദോഷ’ എന്ന വാക്കിന് രാത്രി എന്നാണ് അർത്ഥം. രാത്രിയുടെ പ്രാരംഭകാലം അതായത് അസ്തമയത്തിനു മുമ്പ് മൂന്നേമുക്കാൽ നാഴികവരെയുള്ള ഒരുയാമമാണ് പ്രദോഷം.
എന്താണ് പ്രദോഷ വൃതം എന്ന് ചിന്തിക്കാം. ആദ്ധ്യാത്മികം (ശരീരത്തില്‍ നിന്നും മനസ്സില്‍ നിന്നു ഉണ്ടാവുന്ന ക്ലേശം), ആദിഭൌതികം(സഹജീവികളില്‍ നിന്നുളവാകുന്നത്), ആദിദൈവികം (പ്രകൃതിയില്‍ നിന്നുള്ളവ) എന്നീ ത്രിവിധ ക്ലേശങ്ങളില്‍ നിന്നും മോചനത്തിന് വേണ്ടിയാണ് പ്രദോഷവൃതം.പകൽ കഴിഞ്ഞ് രാത്രിതുടങ്ങുന്നതിന്റെ സൂചനയായി ആകാശത്ത് നക്ഷത്രങ്ങളും ചന്ദ്രനും ഉദിക്കുന്നത് വരെയാണെന്ന് പ്രദോഷ സമയം.
അഞ്ച് വിധത്തിലുള്ള പ്രദോഷങ്ങൾ ഉണ്ട്.നിത്യപ്രദോഷം, പക്ഷപ്രദോഷം, മാസപ്രദോഷം, മഹാപ്രദോഷം, പ്രളയപ്രദോഷം.പ്രദോഷം മഹാദേവൻ ആനന്ദനടനമാടുന്ന സമയമാണ്.
പക്ഷ പ്രദോഷം എന്നാൽ മാസത്തിൽ രണ്ട് തവണ വരുന്നു. ത്രയോദശി തിഥി അസ്തമയ സമയം വരുന്ന ദിനമാണ് വപക്ഷ പ്രദോഷം വ്രതമായി ആചരിക്കേണ്ടത്. പരമശിവൻ തന്റെ പത്നിയായ പാർവ്വതീദേവിയെ രത്നപീഢത്തിൽ ഇരുത്തി ആനന്ദതാണ്ഡവമാടുന്ന സമയം ആണ് പക്ഷപ്രദോഷം അഥവാ ത്രയോദശി പ്രദോഷം. പരമശിവൻ കാളകുടം ഭക്ഷിച്ചത് ഒരു ശനിയാഴ്ചയാണത്രേ. ത്രയോദശി ശനിയാഴ്ച്ച വരുന്ന പുണ്യദിനമാണ് മഹാപ്രദോഷം. നിത്യ പ്രദോഷം ഒഴിച്ച് മറ്റെല്ലാ പ്രദോഷവും വൃതമായി നോൽക്കാം.
വ്യാഴാഴ്ച വരുന്ന പ്രദോഷത്തെ ഗുരുപ്രദോഷം അല്ലെങ്കിൽ (ഗുരുവാര പ്രദോഷം) എന്ന് പറയുന്നു. നാളെ വ്യാഴാഴ്ച (02.02.2023 ) ഗുരുപ്രദോഷം ആകുന്നു. ശത്രുക്കളെ ജയിക്കുവാനും, ജ്ഞാനപ്രാപ്തിക്കും, ജീവിത വിജയത്തിനും ഈ വ്രതാചരണം സഹായിക്കും എന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. സുഖാനുഭവങ്ങളും ധന ധന്യ സമൃദ്ധിയും ഭാഗ്യവും ഉണ്ടാകും എന്നും മഹത്തുക്കൾ പറയുന്നു. കൂടാതെ
ശിവന്റെ നക്ഷത്രമായ തിരുവാതിരയും പ്രദോഷവും ചേർന്ന് വരുന്നു എന്ന സവിശേഷതയും ഉണ്ട്. അതിനാൽ തന്നെ ഈ ദിവസം അനുഷ്ഠിക്കുന്ന ശിവ പ്രീതി കർമങ്ങൾക്ക് ഇരട്ടി ഫലപ്രാപ്തി ഉണ്ടാകും.
അന്നേ ദിവസം വിവാഹ തടസ്സം, കാലതാമസം മുതലായവ അനുഭവിക്കുന്നവർ ഉമാമഹേശ്വരസ്‌തോത്രവും, കട ബാധ്യതകൾ മൂലം വിഷമിക്കുന്നവർ ദാരിദ്ര്യ ദഹന സ്തോത്രവും, രോഗദുരിതവും ആയുർ ദോഷവും അനുഭവിക്കുന്നവർ മൃത്യുഞ്ജയ സ്തോത്രമോ മൃത സഞ്ജീവന സ്തോത്രമോ കൊണ്ട് സന്ധ്യാസമയം ശിവനെ ഭജിക്കുക. വേഗത്തിൽ ആഗ്രഹസാധ്യം ഉണ്ടാകും.
വ്രതാചരണം
പ്രദോഷ വ്രതം നോല്ക്കുന്നവർ പുലർച്ചെ എഴുന്നേറ്റു കുളികഴിഞ്ഞ് ഭസ്മം ധരിച്ച് ഓം നമശിവായ എന്ന പഞ്ചാക്ഷരി മന്ത്രം ഭക്തിയോടെ ജപിക്കണം. ഒരിക്കൽ മാത്രം അരിയാഹാരം കഴിച്ച് വൈകുന്നേരം ശിവക്ഷേത്രത്തിൽ പോയി പ്രദോഷാഭിഷേകം കണ്ടു തൊഴുത് മഹാദേവന് നേദിച്ച കരിക്കിൻവെള്ളവും പഴവും കഴിച്ചാൽ എല്ലാ ആധികളും വ്യാധികളും മാറി സർവ്വ സൗഭാഗ്യം വന്നുചേരും.
പ്രദോഷവൃതം വിധിപ്രകാരം അനുഷ്ഠിച്ചാൽ ദാരിദ്ര്യമുക്തി, കീർത്തി, സൽസന്താനലബ്ധി , ശത്രുനാശം, ആയുസ്സ്, ഐശ്വര്യം, സർവ്വ പാപനാശം എന്നിവ ഫലസിദ്ധി.ക്ഷിപ്രപ്രസാദിയും ക്ഷിപ്രകോപിയുമാണ് ശ്രീ പരമേശ്വരൻ. മഹാദേവൻ ആനന്ദത്തോടുകൂടി ഇരിക്കുന്ന സമയത്ത് ഭക്തിയോടെ നാമം ജപിക്കുന്നവരിൽ ഭഗവാൻ സന്തോഷിക്കുന്നു.
മഹാദേവൻ ആനന്ദ താണ്ഡവം ആടുന്ന സമയം സകല ദേവതാദേവന്മാരും, ബ്രഹ്മാവും സരസ്വതിയും, രാധാസമേതനായ ശ്രീകൃഷ്ണ പരമാത്മാവും കൈലാസത്തിൽ എത്തി ഈ താണ്ഡവം ആസ്വദിക്കുന്നു. ആ പുണ്യവേളയില്‍ വാണീഭഗവതി വീണ വായിക്കുന്നു. ബ്രഹ്മാവ് താളം പിടിക്കുന്നു.
ശ്രീകൃഷ്ണ ഭഗവാൻ പുല്ലാങ്കുഴല്‍ ഊതുന്നു. രാധാദേവി മധുരഗീതം ആലപിക്കുന്നു. മഹാവിഷ്ണു മൃദംഗം വായിക്കുന്നു. മഹാലക്ഷ്മി സുവർണ്ണ പുഷ്പങ്ങൾ വർഷിക്കുന്നു. നന്ദിയും ഭൃംഗിയും നടനം ചെയ്യുന്നു. സ്തുതിപാഠകന്മാര്‍ സ്തുതിഗീതം ആലപിക്കുന്നു. ഗന്ധര്‍വയക്ഷ കിന്നരന്മാര്‍, അപ്‌സരസുകള്‍ തുടങ്ങി എല്ലാവരും കീർത്തനങ്ങൾ പാടി ഭഗവാനെ സേവിച്ചു നില്‍ക്കുന്നു.
ഈ സമയത്ത് നാമം ജപിച്ചാൽ സർവ്വദേവഗണങ്ങളും സന്തോഷിക്കുന്നതോടൊപ്പം ആ സമയം കൈലാസത്തിൽ എത്തി ദേവതാഗണങ്ങളോടൊപ്പം സത്സംഗത്തിൽ പങ്കെടുത്ത പുണ്യവും ലഭിക്കുന്നു. നമ്മുടെ പ്രവർത്തികൾകൊണ്ട് നമ്മളിലുള്ള ദോഷത്തെ നീക്കം ചെയ്യുന്നതും.
ദോഷത്തെ അധികരിക്കുന്ന സമയമാണ് സന്ധ്യ. ഇതുകൊണ്ടാണ് സായം സന്ധ്യക്ക് പ്രദോഷം എന്ന പേര് വന്നത്. ഈ സമയത്ത് മറ്റെല്ലാ കാര്യങ്ങളും മാറ്റിവച്ച് എല്ലാവരും ഭക്തിയോടുകൂടി നാമം ജപിക്കണം.
ഉമാമഹേശ്വരസ്തോത്രം
നമഃ ശിവാഭ്യാം നവയൗവനാഭ്യാം
പരസ്പരാശ്ലിഷ്ടവപുർധരാഭ്യാം .
നാഗേന്ദ്രകന്യാവൃഷകേതനാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 1..
നമഃ ശിവാഭ്യാം സരസോത്സവാഭ്യാം
നമസ്കൃതാഭീഷ്ടവരപ്രദാഭ്യാം .
നാരായണേനാർചിതപാദുകാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 2..
നമഃ ശിവാഭ്യാം വൃഷവാഹനാഭ്യാം
വിരിഞ്ചിവിഷ്ണ്വിന്ദ്രസുപൂജിതാഭ്യാം .
വിഭൂതിപാടീരവിലേപനാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 3..
നമഃ ശിവാഭ്യാം ജഗദീശ്വരാഭ്യാം
ജഗത്പതിഭ്യാം ജയവിഗ്രഹാഭ്യാം .
ജംഭാരിമുഖ്യൈരഭിവന്ദിതാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 4..
നമഃ ശിവാഭ്യാം പരമൗഷധാഭ്യാം
പഞ്ചാക്ഷരീ പഞ്ജരരഞ്ജിതാഭ്യാം .
പ്രപഞ്ചസൃഷ്ടിസ്ഥിതി സംഹൃതാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 5..
നമഃ ശിവാഭ്യാമതിസുന്ദരാഭ്യാം
അത്യന്തമാസക്തഹൃദംബുജാഭ്യാം .
അശേഷലോകൈകഹിതങ്കരാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 6..
നമഃ ശിവാഭ്യാം കലിനാശനാഭ്യാം
കങ്കാലകല്യാണവപുർധരാഭ്യാം .
കൈലാസശൈലസ്ഥിതദേവതാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 7..
നമഃ ശിവാഭ്യാമശുഭാപഹാഭ്യാം
അശേഷലോകൈകവിശേഷിതാഭ്യാം .
അകുണ്ഠിതാഭ്യാം സ്മൃതിസംഭൃതാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 8..
നമഃ ശിവാഭ്യാം രഥവാഹനാഭ്യാം
രവീന്ദുവൈശ്വാനരലോചനാഭ്യാം .
രാകാശശാങ്കാഭമുഖാംബുജാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 9..
നമഃ ശിവാഭ്യാം ജടിലന്ധരഭ്യാം
ജരാമൃതിഭ്യാം ച വിവർജിതാഭ്യാം .
ജനാർദനാബ്ജോദ്ഭവപൂജിതാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 10..
നമഃ ശിവാഭ്യാം വിഷമേക്ഷണാഭ്യാം
ബില്വച്ഛദാമല്ലികദാമഭൃദ്ഭ്യാം .
ശോഭാവതീ ശാന്തവതീശ്വരാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 11..
നമഃ ശിവാഭ്യാം പശുപാലകാഭ്യാം
ജഗത്രയീരക്ഷണ ബദ്ധഹൃദ്ഭ്യാം .
സമസ്ത ദേവാസുരപൂജിതാഭ്യാം
നമോ നമഃ ശങ്കരപാർവതീഭ്യാം .. 12..
സ്തോത്രം ത്രിസന്ധ്യം ശിവപാർവതീഭ്യാം
ഭക്ത്യാ പഠേദ്ദ്വാദശകം നരോ യഃ .
സ സർവസൗഭാഗ്യ ഫലാനി ഭുങ്ക്തേ
ശതായുരാന്തേ ശിവലോകമേതി .. 13..
ദാരിദ്ര്യ ദഹന ശിവ സ്തോത്രം
വിശ്വേശ്വരായ നരകാർണവ താരണായ കർണാമൃതായ ശശിശേഖരധാരണായ .
കർപൂരകാന്തിധവലായ ജടാധരായ ദാരിദ്ര്യ ദുഃഖദഹനായ നമഃ ശിവായ .. 1..
ഗൗരീപ്രിയായ രജനീശകലാധരായ കാലാന്തകായ ഭുജഗാധിപകങ്കണായ .
ഗംഗാധരായ ഗജരാജവിമർദനായ ദാരിദ്ര്യ ദുഃഖദഹനായ നമഃ ശിവായ .. 2..
ഭക്തിപ്രിയായ ഭവരോഗഭയാപഹായ ഉഗ്രായ ദുർഗഭവസാഗരതാരണായ .
ജ്യോതിർമയായ ഗുണനാമസുനൃത്യകായ ദാരിദ്ര്യ ദുഃഖദഹനായ നമഃ ശിവായ .. 3..
ചർമംബരായ ശവഭസ്മവിലേപനായ ഭാലേക്ഷണായ മണികുണ്ഡലമണ്ഡിതായ .
മംഝീരപാദയുഗലായ ജടാധരായ ദാരിദ്ര്യ ദുഃഖദഹനായ നമഃ ശിവായ .. 4..
പഞ്ചാനനായ ഫണിരാജവിഭൂഷണായ ഹേമാംശുകായ ഭുവനത്രയമണ്ഡിതായ .
ആനന്ദഭൂമിവരദായ തമോമയായ ദാരിദ്ര്യ ദുഃഖദഹനായ നമഃ ശിവായ .. 5..
ഭാനുപ്രിയായ ഭവസാഗരതാരണായ കാലാന്തകായ കമലാസനപൂജിതായ .
നേത്രത്രയായ ശുഭലക്ഷണ ലക്ഷിതായ ദാരിദ്ര്യ ദുഃഖദഹനായ നമഃ ശിവായ .. 6..
രാമപ്രിയായ രഘുനാഥവരപ്രദായ നാഗപ്രിയായ നരകാർണവതാരണായ .
പുണ്യേഷു പുണ്യഭരിതായ സുരാർചിതായ ദാരിദ്ര്യ ദുഃഖദഹനായ നമഃ ശിവായ .. 7..
മുക്തേശ്വരായ ഫലദായ ഗണേശ്വരായ ഗീതപ്രിയായ വൃഷഭേശ്വരവാഹനായ .
മാതംഗചർമവസനായ മഹേശ്വരായ ദാരിദ്ര്യ ദുഃഖദഹനായ നമഃ ശിവായ .. 8..
വസിഷ്ഠേന കൃതം സ്തോത്രം സർവരോഗനിവാരണം .
സർവസമ്പത്കരം ശീഘ്രം പുത്രപൗത്രാദിവർധനം .
ത്രിസന്ധ്യം യഃ പഠേന്നിത്യം സ ഹി സ്വർഗമവാപ്നുയാത് .. 9..
.. ഇതി ശ്രീവസിഷ്ഠവിരചിതം ദാരിദ്ര്യദഹനശിവസ്തോത്രം സമ്പൂർണം ..
മൃത സഞ്ജീവന സ്തോത്രം
ഏവമാരാധ്യ ഗൗരീശം ദേവം മൃത്യുഞ്ജയേശ്വരം .
മൃതസഞ്ജീവനം നാമ്നാ കവചം പ്രജപേത്സദാ .. 1..
സാരാത്സാരതരം പുണ്യം ഗുഹ്യാദ്ഗുഹ്യതരം ശുഭം .
മഹാദേവസ്യ കവചം മൃതസഞ്ജീവനാഭിധം .. 2.. var നാമകം
സമാഹിതമനാ ഭൂത്വാ ശൃണുഷ്വ കവചം ശുഭം .
ശൃത്വൈതദ്ദിവ്യ കവചം രഹസ്യം കുരു സർവദാ .. 3..
വരാഭയകരോ യജ്വാ സർവദേവനിഷേവിതഃ .
മൃത്യുഞ്ജയോ മഹാദേവഃ പ്രാച്യാം മാം പാതു സർവദാ .. 4..
ദധാനഃ ശക്തിമഭയാം ത്രിമുഖം ഷഡ്ഭുജഃ പ്രഭുഃ .
സദാശിവോഽഗ്നിരൂപീ മാമാഗ്നേയ്യാം പാതു സർവദാ .. 5..
അഷ്ടാദശഭുജോപേതോ ദണ്ഡാഭയകരോ വിഭുഃ .
യമരൂപീ മഹാദേവോ ദക്ഷിണസ്യാം സദാഽവതു .. 6..
ഖഡ്ഗാഭയകരോ ധീരോ രക്ഷോഗണനിഷേവിതഃ .
രക്ഷോരൂപീ മഹേശോ മാം നൈരൃത്യാം സർവദാഽവതു .. 7..
പാശാഭയഭുജഃ സർവരത്നാകരനിഷേവിതഃ .
വരൂണാത്മാ മഹാദേവഃ പശ്ചിമേ മാം സദാഽവതു .. 8..
ഗദാഭയകരഃ പ്രാണനായകഃ സർവദാഗതിഃ .
വായവ്യാം മാരുതാത്മാ മാം ശങ്കരഃ പാതു സർവദാ .. 9..
ശംഖാഭയകരസ്ഥോ മാം നായകഃ പരമേശ്വരഃ .
സർവാത്മാന്തരദിഗ്ഭാഗേ പാതു മാം ശങ്കരഃ പ്രഭുഃ .. 10..
ശൂലാഭയകരഃ സർവവിദ്യാനമധിനായകഃ .
ഈശാനാത്മാ തഥൈശാന്യാം പാതു മാം പരമേശ്വരഃ .. 11..
ഊർധ്വഭാഗേ ബ്രഹ്മരൂപീ വിശ്വാത്മാഽധഃ സദാഽവതു .
ശിരോ മേ ശങ്കരഃ പാതു ലലാടം ചന്ദ്രശേഖരഃ .. 12..
ഭ്രൂമധ്യം സർവലോകേശസ്ത്രിനേത്രോ ലോചനേഽവതു .
ഭ്രൂയുഗ്മം ഗിരിശഃ പാതു കർണൗ പാതു മഹേശ്വരഃ .. 13..
നാസികാം മേ മഹാദേവ ഓഷ്ഠൗ പാതു വൃഷധ്വജഃ .
ജിഹ്വാം മേ ദക്ഷിണാമൂർതിർദന്താന്മേ ഗിരിശോഽവതു .. 14..
മൃതുയ്ഞ്ജയോ മുഖം പാതു കണ്ഠം മേ നാഗഭൂഷണഃ .
പിനാകീ മത്കരൗ പാതു ത്രിശൂലീ ഹൃദയം മമ .. 15..
പഞ്ചവക്ത്രഃ സ്തനൗ പാതു ഉദരം ജഗദീശ്വരഃ .
നാഭിം പാതു വിരൂപാക്ഷഃ പാർശ്വൗ മേ പാർവതീപതിഃ .. 16..
കടിദ്വയം ഗിരീശോ മേ പൃഷ്ഠം മേ പ്രമഥാധിപഃ .
ഗുഹ്യം മഹേശ്വരഃ പാതു മമോരൂ പാതു ഭൈരവഃ .. 17..
ജാനുനീ മേ ജഗദ്ധർതാ ജംഘേ മേ ജഗദംബികാ .
പാദൗ മേ സതതം പാതു ലോകവന്ദ്യഃ സദാശിവഃ .. 18..
ഗിരിശഃ പാതു മേ ഭാര്യാം ഭവഃ പാതു സുതാന്മമ .
മൃത്യുഞ്ജയോ മമായുഷ്യം ചിത്തം മേ ഗണനായകഃ .. 19..
സർവാംഗം മേ സദാ പാതു കാലകാലഃ സദാശിവഃ .
ഏതത്തേ കവചം പുണ്യം ദേവതാനാം ച ദുർലഭം .. 20..
മൃതസഞ്ജീവനം നാമ്നാ മഹാദേവേന കീർതിതം .
സഹസ്രാവർതനം ചാസ്യ പുരശ്ചരണമീരിതം .. 21..
യഃ പഠേച്ഛൃണുയാന്നിത്യം ശ്രാവയേത്സുസമാഹിതഃ .
സ കാലമൃത്യും നിർജിത്യ സദായുഷ്യം സമശ്നുതേ .. 22..
ഹസ്തേന വാ യദാ സ്പൃഷ്ട്വാ മൃതം സഞ്ജീവയത്യസൗ .
ആധയോ വ്യാധയസ്തസ്യ ന ഭവന്തി കദാചന .. 23..
കാലമൃത്യുമപി പ്രാപ്തമസൗ ജയതി സർവദാ .
അണിമാദിഗുണൈശ്വര്യം ലഭതേ മാനവോത്തമഃ .. 24..
യുദ്ധാരംഭേ പഠിത്വേദമഷ്ടാവിംശതിവാരകം .
യുദ്ധമധ്യേ സ്ഥിതഃ ശത്രുഃ സദ്യഃ സർവൈർന ദൃശ്യതേ .. 25..
ന ബ്രഹ്മാദീനി ചാസ്ത്രാണി ക്ഷയം കുർവന്തി തസ്യ വൈ .
വിജയം ലഭതേ ദേവയുദ്ധമധ്യേഽപി സർവദാ .. 26..
പ്രാതരുത്ഥായ സതതം യഃ പഠേത്കവചം ശുഭം .
അക്ഷയ്യം ലഭതേ സൗഖ്യമിഹ ലോകേ പരത്ര ച .. 27..
സർവവ്യാധിവിനിർമൃക്തഃ സർവരോഗവിവർജിതഃ .
അജരാമരണോ ഭൂത്വാ സദാ ഷോഡശവാർഷികഃ .. 28..
വിചരത്യഖിലാഁലോകാൻപ്രാപ്യ ഭോഗാംശ്ച ദുർലഭാൻ .
തസ്മാദിദം മഹാഗോപ്യം കവചം സമുദാഹൃതം .. 29..
മൃതസഞ്ജീവനം നാമ്നാ ദേവതൈരപി ദുർലഭം .. 30..
.. ഇതി ശ്രീവസിഷ്ഠപ്രണിതം മൃതസഞ്ജീവന സ്തോത്രം സമ്പൂർണം