വൈഷ്ണവപ്രതീകമായതിനെ കുറിക്കാന് ഉപയോഗിക്കുന്ന തിലകം ആണ് ചന്ദനം. വിദ്യയുടെ സ്ഥാനം കൂടിയായ നെറ്റിത്തടത്തില് ലംബമായാണ് ചന്ദനം തൊടുന്നത്. സുഷ്മനാ നാഡിയുടെ പ്രതീകമായാണ് ചന്ദനകുറി മുകളിലേക്കണിയുന്നത്. മോതിര വിരല് കൊണ്ടാണ് ചന്ദനം തൊടേണ്ടത്. ശരീരത്തിലെ ആജ്ഞാചക്രത്തിന് ഉണര്വേകാനും രക്തത്തിനേയും മനസ്സിനെയും ശുദ്ധീകരിക്കുവാനും ചന്ദനലേപനത്തിലൂടെ സാധിക്കുന്നു. നെറ്റിയില് ചന്ദനം ചാര്ത്തുന്നതുകൊണ്ട് എപ്പോഴും പ്രസന്നവദന്നായിരിക്കുവാന് സാധിക്കും. ചന്ദനം ശീതമായതിനാല് ശരീരത്തിന്ടെ താപനിലയെ ചന്ദനധാരണത്തോടെ സ്ഥിരമായി നിറുത്തുവാന് സാധിക്കും. തിലകധാരണം കൂടാതെ ചെയ്യപ്പെടുന്ന ഏതുകര്മ്മവും നിഷ്ഫലമാണെന്ന് പുരാണങ്ങള് പറയുന്നു.
ചന്ദനവും ഭസ്മവും സിന്ദൂരവും അണിയുന്നതിനും ചില രീതികൽ നിഷ്കർഷിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. അതിനു പിന്നില്
ഉന്നതമായ സങ്കല്പവും ശാസ്ത്രവുമുണ്ട്. ക്ഷേത്രച്ചടങ്ങിന്റെ ഒഴിവാക്കാനാവാത്ത ഭാഗമാണ് തീര്ത്ഥവും പ്രസാദവും സ്വീകരിക്കല്. അഭിഷേകജലം തീര്ത്ഥവും ചാര്ത്തിയ ചന്ദനം പ്രസാദവുമാണ്. പഞ്ചഭൂതങ്ങളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ചന്ദനം, തീര്ത്ഥം, ദീപം, ധൂപം, പുഷ്പം ഇവ അഞ്ചും സ്വീകരിക്കണമെന്നാണ് വിധി. ദേവന്റെ ശരീരത്തില് ചാര്ത്തിയ പുഷ്പത്തിലും ചന്ദനത്തിലും ദേവന്റെ അനുഗ്രഹ സ്ഫുരണങ്ങള് അടങ്ങിയിരിക്കും. ഇവ ധരിക്കുന്ന ഭക്തനും ഈ ഗുണ ഫലങ്ങള് നിശ്ചയമായും ലഭിക്കും. പ്രസാദം വീട്ടില് കൊണ്ടുപോയി ധരിക്കുന്നവര്ക്കും അനുഗ്രഹ സ്ഫുരണങ്ങള് ലഭിക്കും.
അനുഷ്ഠാനപരമായി കുറി തൊടുന്നതിന് ചില സവിശേഷരീതികളുണ്ട്.
ഭസ്മം, ചന്ദനം, കുങ്കുമം എന്നിവയാണ് കുറി തൊടുന്നതിന് ഉപയോഗിക്കുന്നത്. ഇവ ശിവന്, വിഷ്ണു, ശക്തി എന്നിവരുടെ പ്രതീകമാണ്.
ഭസ്മം ശൈവവും ചന്ദനം വൈഷ്ണവവും കുങ്കുമം ശാക്തേയവുമാണ്. നെറ്റിത്തടം, കഴുത്ത്, തോളുകള്,കൈമുട്ടുകള്, നെഞ്ച്, വയര്ഭാഗം,പുറത്ത് രണ്ട്, കണങ്കാലുകള് എന്നിങ്ങനെ 12 ഭാഗങ്ങളില് ഭസ്മം, ചന്ദനം, കുങ്കുമംഎന്നീ മൂന്നു ദ്രവ്യങ്ങള് ചാര്ത്തുന്നതിനാണ് കുറി തൊടല് എന്നു പറയുന്നത്.അശുദ്ധികാലങ്ങളില് അനുഷ്ഠാനപരമായ കുറി തൊടല് ഒഴിവാക്കണം. നെറ്റിത്തടമാണ് കുറിതൊടുന്നതില് പ്രധാന ഭാഗം. വിദ്യയുടെയും ജ്ഞാനത്തിണ്റ്റെയും കേന്ദ്ര സ്ഥാനമായ ഈസ്ഥാനത്ത് കുറി തൊടുമ്പോള് അവിടെ ഈശ്വരചൈതന്യം ഉണരുന്നു. കുളിച്ചു ശുദ്ധമായ ശേഷംവേണം കുറി തൊടാന്.
ശിവനെ സൂചിപ്പിക്കാന് ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായതാണ് ഭസ്മം. എല്ലാ ഭൌതിക വസ്തുക്കളും കത്തിയമര്ന്നതിനു ശേഷമുള്ളതാണ് ഭസ്മം. അതു പോലെ പ്രപഞ്ചമെല്ലാം സംഹരിക്കപ്പെട്ടാലും അവശേഷിക്കുന്നതാണ് ആത്മതത്വം. ശിവന് ഈ പരമാത്മതത്വമാണ്. നെറ്റിക്കു കുറുകെ ഒരറ്റം മുതല് മറ്റേ അറ്റം വരെ ഭസ്മം അണിയണമെന്നാണ് ശാസ്ത്രം.
സന്യാസിമാര് മാത്രമേ മൂന്നു കുറി അണിയാന് പാടുള്ളൂ. ഒറ്റക്കുറി എല്ലാവര്ക്കുമണിയാം. ഓരോ ഭസ്മരേഖയും തനിക്ക് കഴിഞ്ഞു പോയ ബ്രഹ്മചര്യം, ഗാര്ഹസ്ഥ്യം, വാനപ്രസ്ഥം എന്നീ ഗ്രഹസ്ഥാശ്രമങ്ങളുടെ സൂചനയാണ്. കുറികളുടെ എണ്ണം
അതാത് ഗ്രഹസ്ഥാശ്രമങ്ങള് കഴിഞ്ഞുവെന്നതിണ്റ്റെ സൂചനയും. ഭസ്മക്കുറി നെറ്റിയില് ലംബമായി അണിയാന് പാടില്ല. ശിരസ്സാകുന്ന ബ്രഹ്മാണ്ഡത്തെ ചുറ്റിക്കിടക്കുന്ന ആത്മമണ്ഡലത്തെ സൂചിപ്പിക്കാനാണ് ഭസ്മം നെറ്റിക്ക് കുറുകെ ധരിക്കുന്നത്. ഭസ്മം അണിയുന്ന വിരല് വലതു കൈയിലേതാകണം. നെറ്റിയുടെ ഇടതുവശത്താരംഭിച്ച് കുറിയിട്ടശേഷം തലയ്ക്ക് ചുറ്റുമായി പ്രദക്ഷിണം വച്ച് പുരികള്ങ്ങള്ക്ക് മധ്യേ സ്പറ്ശിച്ച് നിർത്തണമെന്നാണ് വിധി.